Om oss

Historia om Fron historielag

Utdrag frå ein artikkel av Ola O. Røssum i Fronsbygdin 2003:

Det var Gudbrandsdal historielag som sto for skipinga av Fron historielag (som av dei andre historielaga i dalen). Organiseringa var gjort med tanke på å få gitt ut bygdabøkene til Ivar Kleiven, i vårt tilfelle Fronsbygdin (1930) . Det sterke bandet mellom Fron Historielag og Gudbrandsdal Historielag kom til å bli ståande ved, og er vedtektsfesta med § 6, som slær fast at laget skal vera medlem av Gudbrandsdal Historielag.

Det fyrste styremøte i Fron historielag vart halde på Vinstra 9. mars 1929. Styret konstituerte seg og vart samansett slik: Jon Harildstad formann, Even Sveipe nestformann og Thor Aasmundstad kasserar. Dei andre styremedlemene var Rasmus Stauri, Ole Brandvold, Halfdan Haanshus, Albert Wadahl og Nils Bjerke.

Fron Brandassuranceselskap hadde gitt 600 kroner til Fron historielag, og pengane skulle nyttast til å betale «portrætstoffet» til Fronsboka. Skulle det bli pengar att, skal historielaget nytte det etter eige «tykke». Historieskrivaren sjølv, Ivar Kleiven var med på møtet. Dei bileta som skulle vera med i Fronsboka, vart valde ut, og det vart gjort vedtak om at  Kviknemålet skulle nyttast i heile boka, utanom direkte tale eller skrift. Det er serskild nemnt i møteboka at Ivar Kleiven var einig i denne ordninga.

Arbeidet med å få ut Fronsbygdin av Ivar Kleiven vart fråseggjort, og andre storarbeid var det ikkje tida til å setja i gang med.  I 1930 er det ikkje meldt om noko møte i Fron historielag. Det arbeidet som vart gjort, var det nok formannen Jon Harildstad som sto i med. 1931 var heller ikkje noko travelt møteår, med berre ei samling, som var årsmøtet den 8. november på samvirkelaget i Skåbu.  9 medlemer har skrivi under møteboka, og frammøtet har nok ikkje vore større. 8 var frå Kvikne og Skåbu, den niande var Even Sveipe, den einaste «nedanfrå». Dette fortel nok sitt om kor tungvint det var å koma bygdamellom den tida, og at det var rett å skifte på med møtestadane, slik vi ser at dei har passa på.

Etter det møteboka fortel, gjekk det nå 4 møtefrie år, fram til nytt årsmøte 26. mai 1935 på Hundorp. Nytt årsmøte vart det ikkje før den 27. august 1939 på Harildstad. Underskriftene fortel om sju frammøtte medlemer på det som skulle bli det siste møtet i Fron historielag føre krigen. Fem dagar seinare gjekk Tyskland til åtakskrig mot Polen, og den andre verdskrigen var i gang.

For Fron historielag vart det opphald i arbeidet i seks år. Det fyrste årsmøtet etter krigen vart halde på Vinstra 31. mars 1946. Det var formannen i Gudbrandsdal historielag , o.r.sakførar Joh. Krukhaug som leidde møtet. Han mintes to av dei berande krefter i Fron historielag, Jon Harildstad (1866-1942) og Even Sveipe (1866- 1943), som båe var gått bort i krigsåra. Jon Harildstad hadde vore formann frå starten i  1928 til han fall i frå på ettervinteren 1942.

Møteboka fortel ikkje om noko anna liv i laget dei fyrste seks etterkrigsåra, og det neste årsmøtet vart ikkje før 3. juni 1951.

Årsmøtet drøfta planen om ei gards-og slektshistorie, og  slo fast at den viktigaste arbeidsoppgåva nå framover blir å samle stoff og pengar til gards- og slektshistorie for Fronsbygdene.

31. januar 1953 gjorde styret vedtak om å laga ein fest i samband med årsmøtet. Engebret Haugen og Einar Hovdhaugen skulle vera med og halde foredrag. Båe var aktuelle som bygdabokskrivarar, og styret ville nok gjerne få synt dei fram og la frøningane få høyre dei.

Inngangspengane til festmøte og foredrag vart sett til kr. 2,50. Årsmøteprotokollen viser at det svara seg å leggje opp eit noko meir forseggjort program. Frammøtet vart betre enn det hadde brukt å vera, 22 medlemer møtte.

Årsmøtet 1957 var i kommunehuset i Sør-Fron, med godt frammøte. Etter årsmøtet var det medlemsfest med utstilling av gamle pryd- og bruksting frå Sør-Fron. Det var mange som ville sjå utstillinga, og det vanka mange godord. Til festen var det prolog av Olaf Storløkken, Einar Hovdhaugen heldt foredrag og elevar frå Gudbrandsdal folkehøgskule underheldt. Eitt av godorda: eit i alle delar vellykka tiltak.

Det skulle gå 4 år til neste årsmøte, som var på Bøndenes Hus på Vinstra, og halde i enklare former. Frammøtet var deretter, 9 medlemer stilte opp.

Årsmøtet gjorde vedtak om å ta opp arbeidet med eit bygdatun for Fron.

Årsmøtet 1967 vart lagt til  Kvam bygdahus, og komiteen hadde lagt mykje arbeid på ei større bygdautstilling. Det vart registrert meir enn 900 bruks- og prydgjenstandar med tanke på utstillinga, berre omlag ein tredjedel vart utstilt, men resten vart katalogisert med tanke m.a. på framtidige mønstringar av gamal kulturarv. Av dei utstilte tinga kan nemnast sju  av dei heimebygde Lomske såmaskinene. Berre dette gjorde utstillinga til ei maskinutstilling utanom det vanlege. Ivar Brandvol har notert i margen på møteboka at utstillinga vekte stor interesse og vart besøkt av mykje folk. Registreringa er teke vare på, og det kunne vel snart vera på tide å kalle inn att utstillarane for å sjå kor mykje som kan finnast att av det som vart registrert den gongen. 

I 1974 vedtok styret at historielaget skulle prøve å få filma gamle arbeidsmåtar i jordbruket, i fyrste omgang nydyrking, våronn, hausting av korn trysking o.s.v. Formann og sekretær skulle førebu saka.

Filming vart det i 1975. Hans Petter Kleiven var kameramann, og emnet for filmen var møkkakjøring med hest og kjerre, pløying, horving og såing, alt med hest. Filmen skulle ha premiere på fyrste årsmøte. Framsyninga fall i smak, og årsmøtet vedtok å halde fram med filminga.

Årsmøtet 1978 gjorde vedtak om å høgtide 50-årsjubileet med stor fest og jubileumsmelding, som Oddmar Myrum fekk i oppdrag å skrive, og som har vore ei viktig kjelde for 75-årsmeldinga som ennå er under arbeid, medio juni 2003. Jubileumsfesten vart halden den 23. september 1978. Mellom dei innbedne gjestene var formennene i grannelaga Ringebu Historielag og Heidal Heimbygdslag, styret i Gudbrandsdal Historielag og i Dølaringen, Einar Hovdhaugen, museumsdirektør Fartein Valen Sendstad, konservator Leif Løchen, ordførarane i Sør-Fron og Nord- Fron, og ikkje å forgløyme æresmedlemene. Ragnhild Kjorstad las prologen ho hadde skrivi. Sigurd Haraldseid heldt festtala. Formannen Olaf J. Brandstad styrde med festen, Ola Rolstad som ordstyrar heldt greie på talarlista ved middagsbordet. Anton Amundard sto for det musikalske, både til underhaldning og til dansen utover seinkvelden og vel så det.

I 1984 tok styret opp det dei meinte var feil i bruken av Hundorpnamnet, ein feil som skriv seg heilt attende til bygginga av Otta-banen, ikkje i det førre hundreåret, men hundreåret før det att!  Jernanestasjonen vart lagt på garden Hundorp, og  namnet vart Hundorp station. Verre var det at posthuset vart lagt her, og at ein stor del av frøningane fekk postadresse Hundorp st. Det neste var at da posthuset vart flytt frå stasjonen, følgde adressa med, og (enda  verre!) nå utan st., adressa vart  beint fram Hundorp. Snart budde ein stor del av frøningane på Hundorp, kommunehuset og tettgrenda omkring vart heitande Hundorp, ja til og med den gamle Fronskyrkja, nåverande Sør-Fron kyrkje sto i fare for å bli omdøypt til Hundorp kyrkje. Styret i Fron historielag såg seg da nøydd til å gjera dei styrande i Sør-Fron ansvarlege for at ein slik namnebruk ikkje fekk halde fram.

Sør-Fron er namnet på kommunen og bygdasentret, og sjølvsagt på kyrkja. Historielaget bed Sør-Fron formannskap gjera sitt til at feilnemningane som det har peikt på ikkje fær feste seg.

Det er berre 25 år att til det store, runde jubileumsåret i 2028. Dei som tykkjer at det kan bli i lengste laget å vente, kan alt nå kike neste jubileumsmelding  i korta, med å lesa om årsmøtet 2003 i meldingsbladet Fron nr. 1,  11. årgang som kom i juni 2003.

Som det er med så mange i den alderen, Fron Historielag slit med datamaskineriet, og har lenge visst med seg sjølv at dette er ein kneik det lyt vinne over.