Ivar Kleiven (1854-1934)

CARL HENRIK GRØNDAHL: Dei fleste har hørt om Ivar Kleiven og det nybrottsarbeidet han gjorde, da han skreiv det grundige lokalhistoriske verket Fronsbygdin, som kom i 1930. Men kor mange har lese boka? Han skriv godt og levande, Ivar Kleiven, men han skriv med ”ånda og dåmen i di ekte Kviknemåle med or´leggjing og målbruk.” Fronsbygdin er altså skrive på eit målføre slik ”dæ vart tålå” i siste halvdel av 1800-talet. Interessant for nokre få norskfilologar og dei meir enn vanleg språkinteresserte, men eit problem for mange andre. Målforma i boka kan ekskludere lesarar. Denne heimesida vil gjere boka meir tilgjengeleg ved å publisere utdrag på meir normalisert nynorsk.

Kvifor vart Fronsbygdin skrive på målføre? Truleg i forsvar mot den nye tida og lengt etter det som ”har helde seg reinast og mest oskipla.” I perspektiv er det utruleg interessant, det Ivar Kleiven seier i sitt ”Fyryor`”:

Di siste 60-70 åra har vore ei vond ti´ for bygdamålom, frå skula, aviso, bøk og omgang med byfolk, er dæ kome inn så my´ oekte, og den, som tek se for med å skrive bygdamål, har gjenne sjøl ei reim tå framon hud, så´n dreg inn papirmål. Di gamle sa om folk som knota, at ”døm ha fått kalvelort på tonga”, og dæ va å ønskje, at måle i desse boken itte drogst my´ med di slagje.

Godt og rett når ein skriv for sambygdingane sine i nåtid, men språk er noko høgst levande og kan ikkje haldast fast i nostalgi. I dette høve stengjer denne lengten etter det opphavlege utan tvil ei bok som Fronsbygdin inne i ein mykje mindre kulturkrins enn ho fortener.

Denne heimesida har prenta utdrag frå boka – både i opphavleg målform og på meir normalisert nynorsk. Dei normaliserte utdraga er heilt klart mest lese.

For den som vi gje seg i kast med boka, kan det vera godt å vite at professor Andreas Bjørkum laga ei ordliste til Fronsbygdin.