Litt om gjestgivargardar i Fron

RAGNAR ØVRELID: Folket i Fron har alltid merka at hovudvegen frå Oslo til Trondheim gikk gjennom dalen. Dette førte mellom anna til skyssplikt for bøndene, og at gjestgiveria kom. I 1640-åra, da skyss-stellet vart ordna, kom det til faste, priviligerte gjestgivarar langs hovudvegane. Her i dalen var det gjerne ei mil mellom kvart skyss-skifte og kvart gjestgiveri. Frå slutten av 1600-talet kjenner vi til at det var gjestgivarar på Brandrud, på Litlgard i Sødorp og på Forbrigd i Kvam. Bøndene dreiv desse gjestgiveria. Sidan skifta desse gjestgivergardane i Fron ein del. I sør overtok Hundorp frå 1661, frå ikring 1700 Listad, til Oden vart gjestgivargard ikring 1730. Oden hadde dette privilegiet til ca 1860, da gjestgiveriet og skyss-stasjonen igjen vart flytt til Listad

Fleire av dei kjente utanlanske reisebokskribentane frå 1800-åra var innom Oden. engelsmannen W. M. Williams, som gikk fottur her i 1850, skriv i begeistring:

Utsikten fra vinduene i Oden stasjon er storartet. Det er en god og stor stasjon, men litt forvirrende for en engelskmann, som har sine egne begreper om hoteller, for her er ingen ringeklokke, ingen oppvartere, ingen tjenere. Som de fleste andre stasjoner består den av flere bygninger. Spisesalen er i en bygning, kjøkkenet i en annen. Vil De ha mat og drikke, går De over veien og henter det selv. De kan banke i bordet så meget De lyster, men De har hele huset for Dem selv, og der er ingen som hører. Hvis noen av de innfødte hører det, reagerer de ikke, for de går ut fra at De morer dem med å tromme Deres yndlingmelodi. Likevel er de hverken uhøflige eller uoppmerksomme. De går simpelthen ut fra at folk med armer og ben kan hjelpe seg selv, og de lar dem gjøre det.

I Kvam var Forbrigd første gjestgivargarden. Men i 1781 hadde Vik overtatt. her var det gjestgiveri til 1880-åra. Williams skildra Vik slik:

Ankommer nokså sent til Vik stasjon. (Hadde gått til fots frå Elstad i Ringebu.) Det er vakker natur hele vegen. store, udyrkede skråninger med samme rike grønnsvær som på Mjøsstrendene, med skogvokste koller og med øyer i elven, som slynger seg frem. I nærheten av Vik danner åsene et storartet amfiteater, en passende møtesal for en forsamling av jetter, med fjellet vis-s-vis som talerstol. Neste morgen spise jeg til frokost stekte skiver av øret av uvanlig størelse – like store som vår laks, men dypere i fargen og med en herlig smak. Jeg tror ørreten fanges i et nærliggende vann.

Gjestane var helst utanbygds folk, embedsmenn og andre reisande. Bygdefolket bruket ikkje gjestgiveria noko serleg, dei hadde eigentlig ikkje lov til det heller. De fekk klare seg på anna vis.

Frå Historia om Fron band 1