Ei lokalhistorisk nettavis
Kva måtte til når Ingeborg Jacobsen fekk skyss med motorsykkel? BJARNE ØYGARDEN: Ingeborg Jacobsen var jordmor på Nord-Fron frå 1922 til 1968. Jordmødrene var heilt avhengige av at dei kom raskt fram når det kom bod etter dei. Hest med kjerre eller slede var nok den...
På Lauvåsen for 105 år sidan Her - https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digifilm_814675_20211022 - kan du sjå ein storarta film frå 1920, der bilturen går på det som meir enn 30 år seinare skulle bli Peer Gynt-vegen frå Skei til Fagerhøy, Lauvåsen og Gålå. Berre å kose...
Ei lita historie om Peer Gynt-vegen I 2023 sykla NRK TV Peer Gynt-vegen med Sykkelsommer. Sjølvsagd var desse karane med. Øystein Rudi og Kikke Hovind. Saman med mange andre. CARL HENRIK GRØNDAHL: «Den er i så elendig forfatning at jeg ikke vil kjøre den en gang til...
Ny bok forteller om livet i en avsides fjelldal Boka koster kr 450, og kan kjøpes av forfatterne. Den kan hentes i Espedalen, på Lillehammer eller i Oslo, eller sendes for et tillegg på 90 kr. Send i så fall melding til Jana Weidemann: 91889599. Boka kan også kjøpes...
Til fjells midtvinters for å hente fôr Tidene har endra seg på Haugsetra! Foto: Fredrik Weikle FREDRIK MOEN: Fjellet ga vinterføde til buskapen ved at ein hausta seterkveene med handreiskap som ljå og trerive. Det vart henta til bygda med hest og slede. Desse turane i...
Motiv for utvandringa til USA var så mange EINAR HOVDHAUGEN: Utvandring til Amerika letta folkepresset i bygdasamfunnet. Ein del sveltihelplassar blir nedlagde. Det blir ledige husmannsplassar for dei mange som før hadde hatt vanskeleg for å skaffe seg ein plass....
Rolf Uhlen voks opp hos bestemora og vart konduktør i NSB Her, i Storsteinurda ved riksvegen sør for Brekka voks språkgeniet Rolf Alfred Uhlen opp hos bestemora. Foto: Paul Henrik Hage. Om vinteren på Laugen gjekk det hesterekkjer på isen. Dei skulle til Loholkvenna...
Eit møte med Per Ottesen (1945-2016) KJARTAN RUSET i Kyrkjeblad for Nord-Fron 2015 : Vi ser at Per har vore gjennom sjukdom. Han ruvar ikkje som før. Sjukdom og behandlingar har teke på. Det er litt rart å møte ein tunn Per Ottesen. Men mannen er elles den same. Vi...
Hadde ikkje svensk-norske kongen Oscar II vorte så fornærma KRISTIAN HOSAR: Oscar II, (konge i Sverige og Noreg 1872-1905) var på mange reiser i Noreg. Og svenskane oppdaga Fron for alvor! Golaa Høifjeldssanatorium vart bygt i 1892. Sentrale Kristiania-borgarar med...
Dronning Sophie på Hundorp, Listad og Heggerud MORGENBLADET 16. juni 1883: Ved reisen gjennem søndre Fron stanset Hennes Majestet i nærheten av enkefru Randklevs smukke og historisk bekjente eiendom Hunthorp, hvor en tallrik skare av enhver stand og alder fremmøtte;...
Dei fleste som utvandra til Amerika, var unge folk EINAR HOVDHAUGEN: Kvikne - Skåbu er den del av bygda som hadde den absolutt største utvandring. Her hadde utvandringa eit omfang som ein nesten kunne tru ville føre til avfolking. Men fornyingskrafta i folket var...
Et stykke solid og rotekte norsk natur "Besteværelset og gjesterummet i Mor Norges rummelige bygning." EMIL SMITH I DNT ÅRBOK 1934: Gudbrandsdalen ligger som en rekke saler under åssidene, og hver sal har sin skjønnhet og charme, men Fron er liksom besteværelset og...
Disse skrøpelige norske veier og gebrekkelige bruer Henry T. Newton Chesshyre var en britisk marineoffiser som arvet sin tante og dro til Norge for å bruke opp arven sin, lykkelig over å slippe unna Krim-krigen (1853-1856). Han slo seg ned på Skyttermoen i Svatsum...
Prins Harald på vei til Sikkilsdalen i 1946 I 1946, første gang etter krigen. Det kongelige følget forlater nattoget på Vinstra stasjon for å spasere til frokost på Amundsens gjestgiveri. T.v ordfører Albert Kvammen. Ukjent fotograf. OLAUG ASKHEIM AAS: Før påske i...
Ei lita historie om hyttene i Fron RAGNAR ØVRELID: Opp til 1960-åra kunne i praksis alle skaffe seg tomt og bygge seg hytte slik dei ville i Fron. Dei sette gjerne opp eit solid gjerde og skilt med "Privat". Listene over hytteeigarar i Fron er fulle av kjende namn frå...
Historia om Hundorpbrua RAGNAR ØVRELID: Den siste av dei store bruene over Laugen var Hundorpbrua. Frå jernbanen og Hundorp stasjon kom i 1896, låg planane om denne brua på teiknebord i offentlig kontor i 30 år. Jernbanen ville ikkje bygge brua, etter som...
Fyrste halvdel av 1800-talet var ei hard tid for mange i Fron ANDERS HAUGEN: Det var særleg ille i åra 1835-38. I husmannsheimane gjekk det på livet laust. Derfor var det mange som rett og slett la ut på vandring. Det utvandra 300-400 personar frå Fron dette året. Den...
Litt om gjestgivargardar i Fron Ein engelskmann som likte seg i Fron RAGNAR ØVRELID: Folket i Fron har alltid merka at hovudvegen frå Oslo til Trondheim gikk gjennom dalen. Dette førte mellom anna til skyssplikt for bøndene, og at gjestgiveria kom. I 1640-åra, da...
Grunneigaren likte ikkje nyryddinga hans IVAR KLEIVEN: I Kvam var det nokre som ikkje var gode å skreka eller leggje på flate fjøla, slike som Hans Svinslån. Sterkare kar har det kanskje ikkje trått på jorda i Kvam, og bror hans, Tor Morken, skulle være mest likeså...
Mange kommer innom for å følge med på prosjektet GD 2.8. 2020: Restaureringen startet for to år siden. Fasaden står ferdig. Her mangler det bare å finne fram til den riktige fargen. Eksperthjelp er i ferd med å se på de gamle fargene og lete fram til de riktige...
"Nå tullar du, Per!" Neida, eg tullar ikkje." PER OTTESEN: Det er rart kor fort vi gløymer. Da eg fortalde at eg skulle skrive ein artikkel om alle frøningane som jobba som kvalfangarar og sjøfolk i tida etter krigen, rista dei fleste på hovudet. Nokre lo:...
Storlykkjejentene gjekk ni vêrharde km kvar veg JOHAN DALSEG OG EINAR ROLVSBAKKEN: Ein gong Rolfskarane, Alfred og Einar, skulle kjøre ved frå Søre-Dalen, kom dei ut for skikkeleg snøstorm. Oppe på Breislaå møtte dei høykjørarar som hadde tenkt seg til Jensås etter...
Tre gutter fra Flåtå gikk 30 mil over Dovre i 1832 - en utrolig livsvilje HANS OLAV LØKKEN: Vi skriver året 1832. Tre smårollinger har forlatt Fron, brødrene Ola (6) og Torgeir (9), samt Tjøstolv (9) fra blant annet husmannsplassen Tofteflaten under Tofte - vel...
Trudde mange i Fron fyrst på 1830-tallet - og la avgarde P. TH. AASMUNDSTAD: Folket i delar av Russland er heilt utdøydd, og gardane står att med fullt stell, men folketome. Det ryktast i Fron fyrst på 1830-talet. Tie nå, bon, dess døkk kjem åt Russland, ska døkk få...
Når folk drog heim att, hadde mange fått fylt på brennevinsdunkane sine PER ÅSMUNDSTAD d.e. (1839-1920): Å køyre frå Kvikne åt Vetlhåmår tok minst to dagar. Det var berre ein gang om året vi gjorde bytur. Det var i mars. Vi køyrde nedpå isen synnafor Harpebrua og fòr...
Bli med på reise gjennom Fron i 1936 NSB 1936: Fra Ringebu går jernbanen over skog og sandmoer mellem Lågen til venstre og bakkene fra Kjønnås, åpningen av Fryas sidedal og bratte lier til høyre. Banen kommer snart inn i Sør-Fron herred, et av de vennligste og...
Vil nokon skrive i Fronsbygdin om ein eller fleire campingplassar i Fron, tek redaksjonen gjerne i mot. Da krigen var slutt, dukka det opp ein ny type turist. Folk som hadde råd til å kjøre bil, men som ikkje hadde råd til å bu på hotell og pensjonat. Lysta til å...
Gustav Fröding fortel om litt av ei ferd i Fron vestfjell Den svenske diktaren Gustav Fröding (1860-1911) budde i Noreg i fleire år på starten av 1890-talet og vandra gjennom Fron vestfjell. Ein stor lyrikar, men han hadde psykiske problem og sleit med alkoholisme....
Sørensenvegen - ein godt bortgøymd attraksjon? CARL HENRIK GRØNDAHL: Johan Sørensen hadde vore i Alpane. Der må han ha fått den ville og gale idéen om å byggje veg langsmed stup og gjel. Vegen som i dag heiter Sørensenvegen, og litt for få veit om. Han hadde astma og...
Er bjørkelauvet på fjellet stort som eit musøyra? HANS ODENRUD: Av husdyra er det sauen som fyrst kan livberge seg på fjellbeite om våren. Han kan følgje snøfonnene når dei trekkjer seg attende og det kjem ferskt, smakfullt og næringsrikt gras utan parasittar. Når...
Ikkje berre handbagasje når kong Haakon var på Fefor KRISTIAN HOSAR: Det fyrste besøket kong Haakon, dronning Maud og kronprins Olav hadde i Fron, var i 1909, da dei var på vinterferie på Fefor. Den vesle norske kongefamilien hadde følgje av Fridtjof Nansen,...
Eit under kva mjølkebilen fekk med seg Mjølkebilen var litt av eit fenomen og noko for seg sjølv. Dette bildet frå Paul Henrik Hage seier meir enn mange ord. Mangt og mykje anna enn mjølk frakta bilen på gjennom mange år, fortel Margit Lykkjom. Det var fullt av folk...
Hva og hvor mye ser de reisende heretter fra nye E6? Her er en skildring fra riksvei 50 i 1959 - virkelig en reise i tid. Reklame for Gudbrandsdalsvegen? "Fra Ringebu kommer man over i Sør-Fron herred. Fronsbygdene kan konkurrere om de vakreste partier i...
Seier Ingunn Bakken om Fron lasskjørarlag https://youtu.be/b7aYLdUzIBg TVØst var med da laget drog frå Sødorp mot Røros i februar
4 km på føtene, 3 km på sykkel og så bilsjuk på buss OSKAR LETRUD: Konfirmanttida starta den gang med at vi møtte i Sødorp kyrkje til innskriving på ein tirsdag etter påske, der vi møtte prost Bjarne Nordrum,(1883-1962). Av folket var han nemt Nordrumen. Han var prest...
https://youtu.be/qqoFAe7eSiQ Søndag 8. mai arrangerer Foreningen Norden i Sør-Fron dagstur til Eidsvoll. Turen er åpen for alle. Haverstad Turbiler frakter oss til Eidsvoll, omvisningen starter kl. 12.00 Se bygningen -varighet: 45 min Eidsvollsbygningen er restaurert...
Denne motorsykkelen med en tosylindret bensindrevet V-twin motor på 404 cm3, ble produsert av det tyske firmaet Wanderer ca. 1912. Første kjente eier var Tokvam fra Vinstra, sykkelens kjennemerke var da E 26. Den 31.05.1919 ble sykkelen registrert på telefonreparatør...
RAGNAR ØVRELID: I januar 1971, trur eg det var, kom Hans Petter Kleiven til Ålesund for å "selje Gudbrandsdalen" som turistmål. Han gav ei medrivande skildring av landskap og folk, han viste bilde, og han delte ut brosjyrar med barn i fargerike blomsterenger, med...
Ord som lever etter´n Lars Dalshaugen IVAR KLEIVEN: Lars Dalshaugen frå Skåbu var ein godkar, og det hende nok at han kom i krangel og gjorde ein slåstkule, men han sto ikkje etter å slåst. I eksesisen var det ein løytnant i Kvam som var så utgjordt på å dragast med...
PER ÅSMUNDSTAD d.e. (1839-1920): Eg var med dronningskyssen i 1860, da Karl XV fòr gjennom dalen og frøningane var tilsagde å skysse frå Vik i Kvam og nordpå Bræevangen med ein eller to hestar frå kvar gard. Det var reint stygt å sjå når dei store tre- og firspente...
Noko å lære her? .."veien stiger nu jevnt opp gjennem den øvre del av bygden, den såkalte Skurdal, inntil man har passert de øverste gårder, hvorfra man har en vakker utsikt over de veldyrkede Fronsbygder." Slik marknadsførte dei Gålå i 1895: Golaa Høifjeldsanatorium...
RAGNAR ØVRELID: Sommaren 1896 dampa dei første jernbanetoga gjennom Fron. Toget stoppa på stasjonane Hundorp, Harpefoss, Sødorp, Kvam og Koloen. Det var ein del usemje i Fron om plassering av stasjonane, og kva dei skulle heite. Planen frå 1892 hadde plassert Hundorp...
RAGNAR ØVRELID: Ei kvinne i Sør-Fron førte dagbok under krigen. Her er ei skildring av ein tytebærtur frå Sør-Fron til Atna i 1942. Det vart sett opp buss frå Ringebu: Søndag 4. oktober. Stod opp klokka halv fem om morgonen. Det var mørkt ute. Smurte mat og sykla for...
Ole Chr. Risdal/Torger T. Risdal: Her kjem siste delen av amerikabrevet frå Ola T. Skabo. Ikke humant "Jeg anser det som min pligt at omtale nærmere behandlingen paa søen. Som før berættet gik vi med dampskip «Hero» fra Kristiania til Hull i England. Dagen før vaar...
Ole Chr. Risdal/Torger T. Risdal: Andre del av amerikabrevet frå Ola T. Skabo. Farlige sjøer "Kl. 7 om aftenen intraf en begivehed, som jeg ikke vil undlate at omtale. Idet jeg skulle hjelpe min søster op paa dekket, som selv ikke kunde gaa paa grund af bevegelserne,...
OLE CHR. RISDAL/TORGER T. RISDAL: I 1870 drog Ola T. Skabo (f. 1835) åt Amerika med kona si og fleire slektningar. Han var fødd i Øvre Skåbu og var den yngste av fleire sysken, og skulle vere ein kar med særs gode evner. Gifta si hadde han frå søre Prestgarden i...
Ein liten angstfordrivar, ei seng på stabburet, ei snuseske som vart med busserullen ned i vaskemaskina. Tor Sæthersmoen hadde mykje å fortelje på årsmøtet i historielaget tidlegare i år. http://www.youtube.com/watch?v=pvHjOx1I_vE
IVAR KLEIVEN: Ein kan undrast på korleis dølabygdene kunne nå sjøbygdene, som dei sikkert var nødde til, for å få det saltet dei hadde bruk for. Det var greit at dei øydde så lite av det slaget som mogleg, men til kjøt, smør og fisk var dei vel nødde til å ha salt,...
NRK har send eit dansk tv-program om gullet frå den danske og den norske sentralbanken, som såvidt vart berga frå tyskarane våren 1940. Programmet går svært så lett over den dramatiske norske gulltransporten. Du kan lese Hans Petter Kleivens spennande forteljing her....
KNUT FOSSEHAGEN: Ein gong skulle eit eldre ektepar vere på Kristensetra utover seinhausten og vinteren. Det hadde kome ein god del snø, og det var svært så kaldt. Dei to budde på Kristofferhaugen, det vi i dag kallar Nørdre Ringstad. Kanskje var dei venta heimatt til...
RAGNAR ØVRELID: For det første er et mangel på arbeidsplassar, eller høvelege arbeidsplassar i Fron. Slik er det i dei andre kommunane i dalen ôg, og slik har det vore sidan jordbruket vart mekanisert frå 1950-talet. Men Fron står kanskje likevel i ein særstilling....
RAGNAR ØVRELID: På Øygardstugu i svingen rett nord for Vinstra hadde den på mange område aktive Lina Olsen eit lite bruk. I dei første etterkrigsåra registrerte ho at stadig fleire slo opp teltet sitt ved bruket. Ho såg ei inntekstkjelde i dette, sette opp ein utedo...
IVAR KLEIVEN: Knut Veikle var ein husmannsgut frå ein plass under Kjørøm som heitte Gamelsletta. Da han nådde soldatåra, var han ein kar som heldt sine 3 alner på høgd, framifrå velvaksen og ein utskjølt staut og vakker ungdom, og derfor vart han skrive til...
Når nye E6 tar form gjennom Fron, kan det vera godt å ha litt perspektiv og lesa det RAGNAR ØVRELID skriv: Skyssplikta var den verste. Frå dei eldste tider hadde bøndene hatt plikt til å skysse kongen og hans folk. Klager over dette høyrer vi om alt i 1400- og...
http://youtu.be/A64pAZN27Zc
OLA MORKEN kommentar til De er ikke uhøflige på Oden: Det kan synes som om de offisielle skyss-stasjonene på 1800 tallet ikke var særlig turistvennlige i forhold til dagens overnattingssteder. Privat derimot kunne oppvartningen være kostelig, som her i Kvam. 14 år...
OLA MORKEN: Den amerikanske borgerkrigen mellom Nordstatene og de konfødererte Sørstatene i 1861-1865 satte en midlertidig stopper på den gryende utvandringen til Amerika fra Fron. I perioden 1860 til 1863 ser det ut til at kun et par personer fra Fron meldte...
HANS PETTER KLEIVEN: Før påske i 1946 vart det kjent at kongefamilien ville feire påska i hytta si i Sikkilsdalen. Det vart ôg kjent at kongefamilien ville koma med nattoget til Vinstra og palmelaurdagen gå frå stasjonen til Amundsens Hotell, der dei skulle eta...
med NRK og sjå nye E6 bli til.
IVAR KLEIVEN: Etter folkesagnet stod det to munkeklostre i Fron i medelalderen, det eine på Grytting og det andre på Rolstad. Om desse husa finst det ikkje noko i gamle fornbrev, men både Gerhard Schjøning og presten Hjorthøy fortel om dei, og den gamle bygninga på...
IVAR KLEIVEN: Da Karl Johan var kront i domkyrkja i Nidaros om hausten 1818, reiste han over Dovrefjell og gjennom Gudbrandsdalen på attendeferda. Da han kom til Fron, stana han for å sjå på Fronskyrkja, som den tida var rekna for ei av dei sværaste landskyrkjene. Det...
RAGNAR ØVRELID: Våronn vart det ikkje i Fron før ut i mai-juni. 1940. Krigshendingane hindra det. Det same gjorde den seine våren. Så seint som den 25. april kunne soldatane gå over elveisen mange stader. Sør-frøningane var dei som først kom tilbake til den vanlege...
RAGNAR ØVRELID: Tre sivile bygdefolk vart drepne i kampane i Kvam i april 1940. Den første var ein danske, Søren Sørensen, som budde på Svarthaugen. Han såg at garden tok til å brenne og la på sprang nedover for å redde grisane. Etter kampane fann dei han ved...
RAGNAR ØVRELID: I aprildagane i 1940 danna det seg etter kvart segner i Fron om det som skulle ha hendt her. Kong Haakon og heile regjeringa skulle ha vore på Tofte. Gullet frå Norges Bank skulle ha vore på folkehøgskulen på Hundorp. Men det som skjedde, var dette:...
RAGNAR ØVRELID: Mange i Fron var tidleg oppe 9. april 1940. Dei som slo på radioen om morgonen, fekk ikkje inn det vanlege programmet. Dei høyrde berre pausesignalet. Lærar Ringdal i Kvam mintest dette som eit varsel om at noko heldt på å skje. Så kom...
CARL HENRIK GRØNDAHL: I drøftinga om ny trasé for E6 er det tenkt konsekvensar. Ein kan lure på kva dei tenkte da jernbanen kom til Fron i 1896. Det vart vekst. Ja. Men i ettertid kan ein nok seie at NSB ikkje handla klokt. Dei gjorde det vanskeleg å utvikle...
ODDMAR MYRUM: Når rustværane skulle til butikkar på Vinstra sommar eller vinter, brukte dei vestsidevegen - ei strekning på fleire kilometer. Vinterstid kunne dei koma seg over isen når han fraus seg sterk nok. Da gjekk dei ut fra gardsbruket Jota på vestsida av...
EIN PÅSKEREISANDE 1904: Inntrykket man får av en reise oppover Kvikne og Skåbu er nokså blandet. Visstnok har dalføret sine tiltalende partier. Vinstra snor seg i sitt dype, trange leie i de forskjelligste buktninger, og langt oppover er den omkranset av frodig...
16. juni 1958 reiste Kong Olav fra Skaugum i bilkortesje til Trondheim for å signes i Nidarosdomen.17. juni gikk turen gjennom Fron. Kongen var kledd i generalsuniform, satt i åpen bil og var ledsaget av prinsesse Astrid. 52 år tidligere gjorde han samme reise med...
Pilegrimsherberget på Sygard Grytting i Sør-Fron er den einaste profane bygninga frå katolsk tid, i bruk for vandrarar langs pilegrimsleia mellom Oslo og Nidaros. Eit 700 år gamalt verna kulturminne som tek imot vandrarar frå både inn- og utland. Kva er motiva for å...
CARL HENRIK GRØNDAHL: Sjølsagt var det galskap å bygge hotell oppå snaufjellet. Fire timer med hest og kjerre etter å ha blitt rodd over Lågen ved Hundorp. Men de nærmet seg femti, disse karene, var fulle av kraft og tro på framtida og så at jernbanen krøp seg...
http://www.youtube.com/watch?v=leEqE7223W0
GUNVOR SÆTHER BRÆKKE: Som etterkomar etter farfar Erland O. Sæther, fødd i søre Kampesæter i 1858, har eg nærast kjent eit ansvar for at historia om slekta, garden og hotellet ikkje må bli gløymd. Nå er det blitt bok. Med Sigmund Hernæs som lærar i storskulen i Skåbu...
ODD KJORSTAD: Mange frøningar har for stuttare eller lengre tid arbeidd langt frå heimbygda. Mest kjent er kvalfangst i sør, men denne vesle artikkelen fortel om fiske etter laks i Alaska nokre år etter krigen. Dei fleste av oss, både jenter og gutar, har nok...