Ei lokalhistorisk nettavis
Historier om tømmerfløytarane i Skåbu OLE CHR. RISDAL: Sjølv om situasjonen for arbeidarane kunne vere temmeleg ekstrem, førte tømmerdrifta i Skåbu med seg ein del artige episodar, og var med på å forme eit bygdeliv både på godt og vondt. Arbeidarane vart svært...
Men diplom ville han ikke ha ODDMAR MYRUM I GUDBRANDSDØLEN 11.1. 1971: I bratte lia nord og opp for Vinstra ligger bruket Steinhaugen. Stedet bærer ikke navnet uten grunn, for sjelden har det vel vært ryddet til jordbruk på mer steinet og ulendt terreng. Der bodde...
Til fjells midtvinters for å hente fôr Tidene har endra seg på Haugsetra! Foto: Fredrik Weikle FREDRIK MOEN: Fjellet ga vinterføde til buskapen ved at ein hausta seterkveene med handreiskap som ljå og trerive. Det vart henta til bygda med hest og slede. Desse turane i...
Motiv for utvandringa til USA var så mange EINAR HOVDHAUGEN: Utvandring til Amerika letta folkepresset i bygdasamfunnet. Ein del sveltihelplassar blir nedlagde. Det blir ledige husmannsplassar for dei mange som før hadde hatt vanskeleg for å skaffe seg ein plass....
Glytt frå ein barndom i krig i Nedre Skar Nedre Skar ca. 1933. Bilde frå Vegar Skar KNUT STENSRUD KJORSTAD: Året er 1939. Ein familie er på veg oppover Solbråsmorka. Tankar krinsar rundt i hovuda deira. Dei har slite seg laus frå det kjende, men er etter...
Minneord over husmann Simen Tungen (1821-1912) UKJENT AVIS 1912: Husmand Simen Tungen døde 27. Mars i en Alder av 93 Aar. Hans hustru Marie Amundsdatter overlever sin Mand. Hun er 2 Aar ældre og født 1819. De havt 9 Barn, 49 Barnebarn og 64 Barnebarnsbarn, ialt 122...
Ein barndom på eit av dei dårlegaste bruka i Sødorp OLA KLÅPBAKKEN: Øyakleiva heiter eit lite nedlagd bruk øvst oppe i Sødorp. Dette er barndomsheimen til Magnus Været, og her budde han fram til 1957. Då vart bruket nedlagt og fråflytta. Fredag 28. juni 1929 kom dei...
Historia om husmannen og kyrkjetenaren Torger Flekken I djupsnø og uvêr - det var hit til Kvikne kyrkje han måtte, ringjaren Torger Flekken. Foto: Mittet / Carl Normann ODDGEIR BRUASET: Enno ein gong står Torger Torgersen Flekken her i mørke og dreg. Den største...
Dei måtte krysse Laugen til alle årstider OSKAR LETRUD: Vi som budde på Baksida mellom Kvam og Vinstra før det var veg og bru, måtte krysse Laugen ofte fleire gonger om dagen og til alle årstider. Verst var det om hausten, når det vart kaldt før isen la seg. Då var...
Litt å tenkje på når du køyrer inn under Teigkampen OSKAR LETRUD: Nye E6 går inn i Teigkampen og passerer to-tre hundre meter under restane etter dei gamle seterhusa på Skoekampen, ei seter som nå er nedlagt. Det er på høg tid å få skrive ned soga om denne setra og...
Fyrste halvdel av 1800-talet var ei hard tid for mange i Fron ANDERS HAUGEN: Det var særleg ille i åra 1835-38. I husmannsheimane gjekk det på livet laust. Derfor var det mange som rett og slett la ut på vandring. Det utvandra 300-400 personar frå Fron dette året. Den...
Fløytinga nedover Vinstraelva var eit farefullt arbeid http://www.youtube.com/watch?v=bgNtqi_rYec OLE CHR. RISDAL: Fløytaren Anders Brustugun kom frå ein liten plass attmed Skåbyggja som heitte Brustugu. Han vart vitne til ei dramatisk hending. Ein dag hadde ein...
CARL HENRIK GRØNDAHL: Vinternatt utpå nyåret 1980. To unggutar står ute på Prestegardstunet. Da ser dei det. Sterkt, flakkande lysskjær over Tofte. Brann, tenkjer dei vel og kjem seg opp Nordre Lia. Det er Hyggen som brenn, det vesle huset til Annie Balchen. Ho blir...
Maria og Petter budde og sleit 47 år i Søre Skar Maria og Petter Skar i Søre Skar "Komfyren bar eg på ryggen, riktignok utan ringar og skuffer, men likevel vart det eit løft på vel 100 kilo. Komfyr måtte vi jo ha, og da var det ingen annan utveg enn å bera han. Eg var...
Iver I. Syverstuen fortel om 40 m², eitt rom med bord og taburettar På 1950-talet samla Norsk folkemuseum informasjon om korleis det var å vekse opp på ein husmannsplass. Sambygdingar intervjua husmenn og husmannsborn. 29. juni publiserte vi intervjuet med Johan...
Møt brørne Teodor og Hans Støslien frå berga ovanfor Vinstra PAUL HENRIK HAGE: Støslia og Arneklemma ligg avsides til i berga ovanfor Vinstra. Båe heimane er fråflytte for lenge sidan. Ein kjem i tankar om kva slag liv dei hadde på slike plassar som "ingen kunne tru...
Petter Borolien hadde det godt da han fikk alderstrygd TOBBEN I GUDBRANDSDØLEN 22.2.1975: Den snart 74-årige Petter Borolien vokste opp på det lille bruket Borolien i Flåtågrenda like ved Tofte i Sør-Fron. Faren var den kjente spillemannen Hans Borolien, som ennå har...
Tigginga hadde eit uhyggeleg stort omfang til sine tider på 1800-talet EINAR HOVDHAUGEN: På 1800-talet sprengde folkepresset alle grenser. Bygdesamfunnet stod avmektig når det galdt absorbere folkepresset på ein menneskeverdig måte. Jordlause husmenn, som sit i ei...
Fattigdom i Hyttebyen GUNNAR LIEN: I mellomkrigstida var Hyttebyen i Sør-Fron fattigstroket i bygda. Her bodde dei som det sto låkast til med, fattigfolket og lausarbeidarane, i små hus som var lafta av grant tømmer, kalde og trekkfulle. Vi kan vel knapt forstille oss...
Bygda var overfolka og skarpe sosiale skille vart ein vond sirkel EINAR HOVDHAUGEN: Det var på mange måtar ein fortvila situasjon som rådde i bygdene her i 1850-åra. Standsskilnaden og det skarpe sosiale skille, som serleg voks fram og markerte seg sterkt på...
Historia om Eldri og Ola, husmenn i Reire ODD JAN SKRIUBAKKEN: Husmannsplassen Reire låg høgt oppe i Lia, ja, fra Ulberg må ein klatre opp eit berg, så det var vel helst grunnen til namnet. Plassen vart rydda ein gong mot slutten av 1700-talet. I folketeljinga frå...
Historia om Hans Sandbakken, ein av dei siste slitarane ANTON LØKKEN: Da eg fekk meg fotoapparat i 1982, vart det mange bilete av ungar, gamle folk, hus og landskap. Ungane er nå vaksne, dei gamle borte og landskapet endra. Å sjå att slike bilde kan vera vemodig. Men...
Storlykkjejentene gjekk ni vêrharde km kvar veg JOHAN DALSEG OG EINAR ROLVSBAKKEN: Ein gong Rolfskarane, Alfred og Einar, skulle kjøre ved frå Søre-Dalen, kom dei ut for skikkeleg snøstorm. Oppe på Breislaå møtte dei høykjørarar som hadde tenkt seg til Jensås etter...
Tre gutter fra Flåtå gikk 30 mil over Dovre i 1832 - en utrolig livsvilje HANS OLAV LØKKEN: Vi skriver året 1832. Tre smårollinger har forlatt Fron, brødrene Ola (6) og Torgeir (9), samt Tjøstolv (9) fra blant annet husmannsplassen Tofteflaten under Tofte - vel...
Og erstatningene for vassdragsreguleringen? En skam! MATTI I LILLEHAMMER TILSKUER 13. JUNI 1970: Vi stiftet bekjentskap med Gudbrandsdalens høyestliggende bygd mens den var i forsommerskrud, med løvetenner som smørklatter nedove saftig-grønne bakker og spredte...
To kvinner som virkelig har noe å fortelle ALLE KVINNER 3. 10 1962: De gamle Marie-jentene i Sødorp er flatbrødbakere av det riktige slaget. Selv om den 81 år gamle Marie Bakken fortsatt tar på seg baking iblant, er det ikke lenger noen nødvendig levevei, og den 88 år...
Peer Gynt-stemnet er over. Her er noen tanker om denne utskjelte Peer CARL HENRIK GRØNDAHL: Enhver tid speiler seg i Henrik Ibsens Peer Gynt. Vi ser den selvnytende, selvopptatte, ustadige, en mann som ikke vil forplikte seg og viker unna det krevende. Narsissisten...
Åse og Helmer Bjørkheim ryddet Haugland og hadde 100 geiter TORGEIR SÆTERVADET i DAGNINGEN MARS 1976: To tommer hender var startkapitalen som Åse og Helmer Bjørkheim i Tverrbygda i Fron hadde da ekteparet startet opp med nybrottsarbeide. Lange og slitsomme...
Om fillete, magre kvinnfolk med ungar som skreik HELGE STORMORKEN: Forsorgsbudsjettet i Kvam i 1930-åra kunne berre delvis bøte på nauda. På fleire gardar kunne kvinnfolk med ungar på ryggen gå tvikrokut og skjera korn med sjyru for mindre enn ei krone dagen. Det var...
RAGNAR ØVRELID: Maten, kleda, husdyra var kvinna sitt felt. Ho ordna opp etter måltida mens mannen kvilde, var med på slåtteteigen når mannen stod opp att, på lauvskjering og mosesanking. Ho bar ved og vatn og hadde dyrestell og fjøsarbeid, til maskinane kom og mannen...
Men sør-frøningane freista på å få ut han Ola og huslyden hans TORGER T. RISDAL/OLE CHR. RISDAL: Hamrom, som låg innunder Eldbjørgshaugen i Skåbu, vart rydda svært tidleg. Den fyrste rydningsmannen her var Ola Kampesæter, eller Sæteren, som var mest brukt i dagleg...
ASBJØRN RINGEN: I 1021 skrev frøningene seg virkelig inn i norgeshistorien. Dale-Gudbrand gikk i klinsj med Olav Haraldsson på Hundorp. Den lokale høvdingen var ikke den første dølen med navnet Gudbrand. Snorre Sturlasson har også fortalt om Gudbrand herse, som satte...
VG 24.9.1966: Skar-gårdene ligger der den dag i dag. Tomme og forlatt. Ennå kan man se hvordan bekken og stenraset i 1927 tok ostebua og sprengte den til pinneved, og all osten seilte nedover lia og ble funnet igjen som runde kuler i søkk og fjellsprekker. I dag er...
IVAR KLEIVEN: Konsgvegen, almannavegen frå Oslo til Nidaros, var berre eit råk, ein skarve rideveg, som ikkje før 1700 vart farade med hjulkopp. Men denne kleine, bakkete, tungvinte vegen vart ein kulturberar, som til kvar tid førde med seg emne til framvekst både...
HELGE STORMORKEN: Den store verdskrisa i 1920-30 åra gjekk særleg hardt ut over Åa i Kvam. Sjølv om det var fleire frikjøpte husmannsbruk med dyr, gav det ikkje nok til leveleg liv. Arbeid utanom var ikkje lett å få, og utan skilling vart det mangel på mat, klede og...
EINAR HOVDHAUGEN: Busetnaden på Koloa står i ei særstilling og har neppe nokon fullstendig parallell andre stader i dalen. Heilt til på 1600 talet må Koloa ha lege som ein øye skogstrekning mellom Kjørum og Brebygda. Det er først på 1600-talet, da eit visst folkepress...
RAGNAR ØVRELID: Dei ung gfita seg utan å kunne noko arbeid, dei hadde ikkje samla seg pengar eller klede, og etter eit halvt års ekteskap måtte dei ut og tigge, sidan stele. Foreldrelause barn streifa tiggande omkring. Fattigkommisjonen kritiserte gardbrukarane for å...
http://youtu.be/6r8Hld-wVs8 Charlotte Skar vann historielagets konkurranse om beste lokalhistoriske video 2014. Gratulerer! Juryen meiner: Denne videoen fortel litt om ei fortid som var meir strevsam og mindre kravstor enn vi kan førestille oss i dag – nemlig korleis...
RAGNAR ØVRELID: Kvarvet, eller Ulkvarv (folk frå bygda sa Augelkvarv) var frå slutten av 1800-åra heimsæter under Nordgard Dalsegg. Kvarvet ligg 847 meter over havet, og gardane her er mellom dei som ligg høgst i landet. Det var sel på sætra til sommaropphald, og løe...
TORMOD BERGER: Det er ofte slitsamt å vera pilegrim. Spesielt viss du vandrar langt, og spesielt viss du følgjer pilegrimsvegen oppover Gudbrandsdalen. Med tung bør skal du høgt opp og bratt ned. Og om ikkje anna så oppdagar du i allfall den fantastiske utsikta, den...
Dei to inni selet ligg glade og yr, og kviskrar så stilt under felden; - for kroken på innsida krøte dei på - - og om det kjem udyr - det vert vel ei råd guten han er her så sjelden. Etter at budeiene hadde gjort det som gjerast skulle og var nedkomne frå fjellet,...
Her kan du høyre karane slit! I 1937 var NRK på tur med mikrofonen på tømmerrenskning ved Kamfoss. Slitsomt arbeid. Ikke så reint ufarleg heller. Fløter mista livet her. Interessant lydbilde av ei tid som er borte.
Bøndene hadde ein sunn motvilje mot oppdeling av gardane EINAR HOVDHAUGEN: Domen over husmannsskipnaden har vore heller streng. Sterkt engasjerte kjensler, sosiale motsetningar og politiske synsmåtar har her farga synet. Den objektive historiske vurdering av...
Her fortel dei om møkkakjøring, slakting, matmål, fisking og fritid, originalar og andre skåbyggingar, det gamle seterlivet på Kvamsfjellet, Kviknekyrkja, veving i gamle dagar, overtru i Skåbu, pølsearbeid før i tida, ysting, bjørnejakt, veiding, feiing, måsåtak og...