Ei lokalhistorisk nettavis
I Kvam sto det blodigste slaget under felttoget i Sør-Norge I dag for 84 år sidan gjekk tyskarane til åtak på Norge, som fekk smake det ukrainarane er midt oppe i nå. Det hadde ikkje vore kamphandlingar på norsk jord sidan 1814. Tyskarane skaut og bomba seg nordover...
Velstanden har vorte for stor, seier Eivind Budsberg Eivind Budsberg fotografert av Torbjørn Mathisen 1971, frå Gudbrandsdølen. PAUL HENRIK HAGE: Eivind Budsberg var ein mangslungen kar med sterk interesse for kultur og samfunn. Oddmar Myrum portretterte han på...
Eit møte med Per Ottesen (1945-2016) KJARTAN RUSET i Kyrkjeblad for Nord-Fron 2015 : Vi ser at Per har vore gjennom sjukdom. Han ruvar ikkje som før. Sjukdom og behandlingar har teke på. Det er litt rart å møte ein tunn Per Ottesen. Men mannen er elles den same. Vi...
Anders Lange delte ut Peer Gynt-prisen til Erik Bye "Avisutklypp som hæng ti selet vårt på Tjyruvasetern." Bilde lagt ut av Hans Magnus Ødegården på FB-sida Du væt du e frå Vinstra når... I 1974 ble Peer Gynt-prisen utdelt for fjerde gang. Til Erik Bye (1926-2004)....
Bøndenes hus og Folkets hus monument over klasseskille Huskomheihuset. Foto: Pål Kluften / Maihaugen Kaksereiret . Foto: Dølen RAGNAR ØVRELID: Dei staselege bygningane Folkets Hus og Bøndenes Hus på Vinstra, berre eit par steinkast frå kvarandre, bygde omlag...
Frøningen Knut Ringstad vitnet i Treholt-saken AFTENPOSTEN 17.3.2014: Eidsivating lagmannsrett fikk 25. mars 1985 et solid innblikk i to menneskeskjebner og to ulike veivalg i møtet med KGB: Den tidligere diplomaten og embetsmannen Arne Treholt satt på tiltalebenken....
Dette trudde fire politikarar i 1988 I mars 1988 spurde informasjonsavisa Sørfrøningen kva det nye kommunestyret trudde om utviklinga fram mot år 2000. Fire politikarar kom til orde. 20 år etter tusenårskiftet kan det vera interessant å sjå hva dei trudde om framtida...
Israel Krupp fikk eget kapittel i bok om de hemmelige tjenester -Hundorp-bonden Israel Krupp var en av den hemmelige hærens viktigste støttespillere i mer enn førti år. Det hevder Ronald Bye og Finn Sjue i boka Norges hemmelige hær. Historien om Stay Behind., som kom...
Hans Joten var meir enn ein bygdaorginal GUNNAR LIEN: "Tager ikke fanden dette samfund, så gjør han ei sin plikt." I dei 74 åra som er gått etter at Hans Joten (1863-1946) gjekk bort, har dette sitatet og andre etter han vorte fortalt omatt til nye generasjonar. Dei...
Tordentalaren Tranmæl gjorde sterkt inntrykk på ein ung mann DAGNINGEN 28.9.1963: Johan Monshaugen var skogsarbeidar, og tente ikkje meir enn til mat, som han sjølv seier. På begynnelsen av 1930-talet tok han over som postbud etter far sin. Det kunne ofte bli...
De hadde godt av kontakt med en lutfattig norsk utkantkommune ARNE HERNÆS: Martin Tranmæl er på foredragsturne i 1923 og får kontakt med Anton Hytten. Han har et seterhus på Baukholstulen til leie i påsken. Det ble ikke noe av før i 1928, men fra da av skulle det vise...
Ola Toppen i kamp med ein slåsskjempe ODD JAN SKRIUBAKKEN: Ola Toppen (1873-1964) var på fest i Svatsum og kom i klammeri med ein slåsskjempe. Dei slost og både datt i golvet. "Da hadde e itte någgå anna å gjere ve me enn at e bæt eit stort stykkju utur kjåkå på o´m...
Bygda var overfolka og skarpe sosiale skille vart ein vond sirkel EINAR HOVDHAUGEN: Det var på mange måtar ein fortvila situasjon som rådde i bygdene her i 1850-åra. Standsskilnaden og det skarpe sosiale skille, som serleg voks fram og markerte seg sterkt på...
Den dramatiske soga om Steiga-Tore IVAR KLEIVEN: Steiga-Tore var den mektigaste mannen som Gudbrandsdalen nokon gong har fostra. Om han ikkje synte fram dei beste sidene av folkelynnet til gudbrandsdølane, så lyt ein døme han etter tida som ho var, berre vel 70 år...
Et spennende portrett av Ole Nilsen Steig og hans vanskelige ekteskap John Mælum var født på Mæhlum på Kjønås i 1843, og i 1911 skrev han ned noen erindringer fra sitt liv. Han skriver blant annet om slekt og kjenfolk på en svært underholdende og frisk måte. Han...
Kommunestyra ser på motorvognkøyring som heilt overflødig RAGNAR ØVRELID: Kring 1900 kom dei første bilane gjennom Fron. Kommunestyra var svært skeptiske når det galdt det nye framkomstmidlet: Kjøring med motorvogn i fast rute innskrenkes til høyst to ganger i uken....
Ei intens røyst frå motsett kamp for 40 år sidan AKSEL BLEKASTAD I 1976: - Fron er ei eldgamal kommune som aldri må bli delt att. Dei naturlege tilhøva taler mot deling, seier Aksel Blekastad i Skåbu, som vonar at dei høge herrar på Tinget tek til fornuft når det...
Ordføraren prøvde, men fekk det ikkje til CARL HENRIK GRØNDAHL: Det er ikkje alltid så lett å ta initiativ. Ivar Kleiven kalte Fron-historieboka si for Fronsbygdin i 1930. Da historielaget tok til å gje ut årbok i 2003, var det berre rett og rimelig at den tradisjonen...
Kæin itte storingæin leva tå blann? https://youtu.be/9kkE5Ti7MVY PAUL HENRIK HAGE: Dette er ei gammal, samfunnskritisk vise sungen av Maria Lykkjom i eit opptak frå 1954. Eg har skrive ned teksta slik det høyrest ut for meg. Har du kommentarar eller forslag til...
For 44 år sidan ville 85% av sør-frøningane ut av storkommunen Berre 15 % ønskte Fron-fellesskap. 85,3% av sør-frøningane ønskte å kvitte seg med storkommunen og få Sør-Fron som eigen kommune. Nokon som angrar nå?
RAGNAR ØVRELID: Ein fæl storm 7. mars 1822 bles tårnet av Sødorpkyrkja. Skaden vart reparert, og tårnet bygd opp att i mykje lågare fasong. Det tok rett nok tre år før arbeidet vart gjort. Da hadde det også meldt seg andre manglar ved Sødorpkyrkja: Taket er nå så...
RASMUS STAURI OG ARVID ØDEGAARD: Da ordførar Egil Hernæs døydde i april 1961, tok Bjarne Skurdal, Erling Rolstad og Ragnvald Krogenæs initiativ til ei byste av denne markante politikaren i Sør-Fron. Alle gav kvar tusen kroner som startkapital. Seinare gjekk Kåre...
JON STEINHAUGEN: Det var Grethe Skarpnord som fant fana. En fane med stor historisk verdi, da stiftelsesdatoen er 2. desember, 25 dager etter den russiske revolusjonen, 7. november, og ett år før den offisielle stiftelsen av det russiske kommunistpartiet. Og hele...
HELGE STORMORKEN: Den store verdskrisa i 1920-30 åra gjekk særleg hardt ut over Åa i Kvam. Sjølv om det var fleire frikjøpte husmannsbruk med dyr, gav det ikkje nok til leveleg liv. Arbeid utanom var ikkje lett å få, og utan skilling vart det mangel på mat, klede og...
RAGNAR ØVRELID: I 1893 fekk fronsbygdene lokaltelefon. Det gjekk ikkje så fort å få folk til å ta telefonen i bruk. I 1895 kom det henstilling frå Ringebu og Fron telefonselskab om at Nordre Fron kommune burde teikne seg som abonnent. Kommunestyret ville ikkje:...
CARL HENRIK GRØNDAHL: Ein gong etter 1941 vart Sverre J Hovden frå Hundorp utkommandert til obligatorisk arbeidsteneste saman med andre unge menn frå Midtdalen i vernepliktig alder. Dei held til på Fylkesskulen i Ringebu. Han har tatt desse bilda frå denne tida. Nokon...
Grunnlovsjubileet vart feira stort og godt i Sør-Fron Kyrkje sundag. Fleire bilde under bretten.
RAGNAR ØVRELID: Eit bondearistokrati utvikla seg i bygda i førstninga av 1700-åra, både økonomisk og sosialt. Særleg sør i hovudsoknet vart det mange storgardar. Men vi kan også spore den same typen av elitedanning i Sødorp, kring dei gamle gardane i Ruste, i Kvikne...
HANS PETTER KLEIVEN: Det er berre "Amundsen" att av dei mange reiselivsverksemdene som tok til i dei optimistiske åra etter at jernbanen kom til Vinstra i 1896. Skulle ein på Vinstra likevel ha satsa på det store alpinanlegget i Kongslia i 1970? Den gongen kunne ein...
CARL HENRIK GRØNDAHL: Dei fekk rikt med godord i dag, eidsvollsmennene. Vel og bra. Men kvifor tillet vi oss å gjøyme at i månadene som fulgte etter 17. mai 1814, blødde og døydde mange unge norske menn for at grunnlova skulle overleve? Og mange av dei var frå Fron....
RAGNAR ØVRELID: I aprildagane i 1940 danna det seg etter kvart segner i Fron om det som skulle ha hendt her. Kong Haakon og heile regjeringa skulle ha vore på Tofte. Gullet frå Norges Bank skulle ha vore på folkehøgskulen på Hundorp. Men det som skjedde, var dette:...
ARNE HERNÆS: Israel Krupp etablerte konfeksjonsfabrikken Hera på Hundorp først på 1950 tallet og drev godt de første årene. Krupp hadde både egenkapital og en god forretning i Oslo, som gjorde at etableringen med både støvsuger- og konfeksjonsfabrikk fikk en god...
16. juni 1958 reiste Kong Olav fra Skaugum i bilkortesje til Trondheim for å signes i Nidarosdomen.17. juni gikk turen gjennom Fron. Kongen var kledd i generalsuniform, satt i åpen bil og var ledsaget av prinsesse Astrid. 52 år tidligere gjorde han samme reise med...
Ole Christian Risdal: Hundorp var eit naturleg val da professor Tore Pryser skulle halde foredrag om 1814. Her er det mange som har markert seg på ulike vis opp gjennom historia. Måndag kveld fekk vi høyre om gudbrandsdølar som på kvar sin måte markerte seg i samband...
Måndag førstkommande, 9. desember kl 18.30, får du vite mykje om det på Dale-Gudbrands gard. Tore Pryser fortel om Oppland og 1814 med særskild vekt på hendingar i Midtdalen. Han har skrive boka 1814 i Oppland: Bønder, øvrighet og soldater, der han legg vekt på å sjå...
PER ÅSMUNDSTAD: Det var ein stor dag for Sverre Brenden da han kom heim til Vinstra den 17. mai 1945, smålåten som han var, fekk dei ikkje mykje ut av han om alle strabasane han var igjennom. Han gjorde sitt som ei plikt mot landet og folket. Enkja hans, Gerd Ingrid,...
Korleis oppfatta og deltok folk i Christians amt, noverande Oppland fylke, i hendingane i 1814 med Riksforsamlinga på Eidsvoll som eit høgdepunkt? Det fortel Tore Pryser om i boka 1814 i Oppland: Bønder, øvrighet og soldater. Boka legg vekt på å sjå 1814-prosessen...
ASBJØRN RINGEN: Da krigen var over i 1945, måtte Nord-Fron Sparebank gjennomføre sitt eget landssvikoppgjør. To av styremedlemmene og en varamann hadde vært medlemmer i Nasjonal Samling, og de måtte tre ut av styret. Det samme gjaldt begge bankens revisorer og ett...
RASMUS STAURI: Frå Maihaugen 1958, da Sør-Fron hadde ansvaret for St. Hansfesten. Spelet om Dale-Gudbrand av Are Stauri vart framført med lokale aktørar. Frå venstre: Torleiv Helling (Tord Istermage), Are Stauri (Dale-Gudbrand), Hans Forr (Kong Olav), Johan Rudihagen...
PER OTTESEN: «Du veit eg hadde kneskjelven, så det var lenge før eg torde gå på talarstolen», smiler Per Mellesmo på spørsmål om han hugsar første gongen han tala i Stortinget. Og «Stortings-Per», som sambygdingar omtala han medan han sat på Tinget, legg til at å gå...