Ei lokalhistorisk nettavis
På Lauvåsen for 105 år sidan Her - https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digifilm_814675_20211022 - kan du sjå ein storarta film frå 1920, der bilturen går på det som meir enn 30 år seinare skulle bli Peer Gynt-vegen frå Skei til Fagerhøy, Lauvåsen og Gålå. Berre å kose...
Setra til Nordgard Tokse på Fiskdalen, med det opphavlege vasshjulet. Det gjekk reim frå vasshjulet og bort på veggen til selet, som dreiv røreanordninga for dei store ystepannene på setra. Smia til venstre og selet står likeins i dag, mens vasshjulet er erstatta av...
Kva veit du? Hjelp oss! Seter som postkortmotiv. Brandvoldsetra med Sulseter i bakgrunnen. Fron historielag arbeider vidare med bok om setrene i Sør- og Nord-Fron. Det er godt over 700 kjente setre på 160 ulike seterstular. Kring jul gjekk det ut brev til alle...
Kristine og Kristian Iversen i strid med Samvirkelaget JAN JONSGAARD I DAGNINGEN 27. MARS 1976: -Her har vi budd sidan i juni 1943. Dette er heimen vår, og vi ønskjer ikkje å flytte herifrå så lenge vi klarar oss sjølve utan hjelp, seier Kristine og Kristian Iversen....
Men det blir bra! Røynsler frå restaureringa av Solbrå gard Godt frammøte på triveleg besøksrunde CARL HENRIK GRØNDAHL: - Det ser verre ut enn det er, men det blir alltid dyrare enn du trur. Spør dei som kan, om råd. Du skal ikkje skryte av kor billig det vart - du...
Historielaget arbeider med ei bok om alle setrene i Fron Seter som postkortmotiv. Brandvoldsetra med Sulseter i bakgrunnen. SVEIN JETLUND: Fron historielag har sett i gang eit arbeid som skal ende opp med ei bok med opplysningar og bilde av alle setrene (også...
Korleis var det å vera ung under krigen? Oddrun Stormorken Rudland som konfirmant i bunad sydd under okkupasjonen. Foto: H.H. Lie eftf. Oddrun Rudland frå Stormorken i Kvam var knapt 13 år da Noreg vart okkupert i 1940. - Ein og annan privat fest var det. Da hende det...
Litt av kvart frå Vendalen BJARNE JETLUND: Vendalen er ei setergrend ca. 15 km frå Hundorp langs vegen mot Fagerhøi. Desse spreidde tankane frå Vendalen viser ein seterstul full av kulturminne. Desse er det viktig å ta vare på i den omforminga som nå breier seg...
Til fjells midtvinters for å hente fôr Tidene har endra seg på Haugsetra! Foto: Fredrik Weikle FREDRIK MOEN: Fjellet ga vinterføde til buskapen ved at ein hausta seterkveene med handreiskap som ljå og trerive. Det vart henta til bygda med hest og slede. Desse turane i...
Frå dagboka til Anton Granmorken NORA STORMYRBAKKEN: Ungdom i dag vil skratte av følgjande: Været en tur paa Harpefos og Jensbakken efter rammelist m.m. Det er første gang jeg har været paa Harpefos. Anton Granmorken bur i Ruste og er 18 år! I 1912 kjøper eldstebroren...
Hol i botnpanna og blautmyr er Skriurusten si historie Skriurusten heiter ei DNT-hytte i Langsudalen heilt vest i Sør-Fron. Ho ligg ikkje der ho skulle ligge, og ho ligg ikkje godt. Tidlegare leiar i Fron historielag, Anders Hage, har hatt tilsyn med hytta så lenge ho...
Ei lita historie om hyttene i Fron RAGNAR ØVRELID: Opp til 1960-åra kunne i praksis alle skaffe seg tomt og bygge seg hytte slik dei ville i Fron. Dei sette gjerne opp eit solid gjerde og skilt med "Privat". Listene over hytteeigarar i Fron er fulle av kjende namn frå...
Nyttårsaften takket en av de siste budeiene for seg TORBJØRN MATHISEN: Nyttåraften takka Signe Dalsegghagen for seg i fjøset på Rolstad nordre i Sør-Fron. Hun hadde bestemt seg for å legge opp og nyte godt av trygden etter at hun i mer enn 52 år har tjent i...
Var det "ein annan" som hjelpte til? "Til sist var det berre hovudet og halsen med den drivkvite mana som stakk opp av myra." Ill. foto frå hest.no JOHAN DALSEG: Hingsten med hoppefylgjet sitt hadde beita på vollane langs bekken og var på tur bort, da vi kom. Fylgjet...
Litt å tenkje på når du køyrer inn under Teigkampen OSKAR LETRUD: Nye E6 går inn i Teigkampen og passerer to-tre hundre meter under restane etter dei gamle seterhusa på Skoekampen, ei seter som nå er nedlagt. Det er på høg tid å få skrive ned soga om denne setra og...
Slik gjekk det med ei ualminneleg vakker jente i Vendalen IVAR SVELLE: Det var ein gong ei ung budeie som stelte på setra for det bruket ho var på. Det var innpå ei seter som heitte Vendalen. Det var omkring 30 setrer der den tida. Denne jenta skulle vera så...
En liten fortelling om glad latter som varsler en ny sommer ADOLF TAGESTAD: Sankthans, da er de kommet i stellet, som de brukte å si, på alle setrene. Og det var gjerne Sankthans-aften budeienes første sammenkomst fant sted. På en haug eller slette om været var pent....
CARL HENRIK GRØNDAHL: Vinternatt utpå nyåret 1980. To unggutar står ute på Prestegardstunet. Da ser dei det. Sterkt, flakkande lysskjær over Tofte. Brann, tenkjer dei vel og kjem seg opp Nordre Lia. Det er Hyggen som brenn, det vesle huset til Annie Balchen. Ho blir...
Ivar Kleiven fortel om ljorhus som forsvann og kokhus som kom IVAR KLEIVEN: Noko arbeid på veg til setrene var det ikkje tale om i gamal tid. Det vart bygd klopper over tverråe og store bekkjer og fella over gorrblaute myrstrype og dipille. Elles har kløvvegane til...
Ei lita forteljing om dei kongelege i Sikkilsdalen https://youtu.be/k9eNduEhtRc KRISTIAN HOSAR: I 1924 vart kronprins Olav myndig, og han fekk hytta i Sikkilsdalen i gåve av dei svenske prinsane. "En stor overraskelse for meg. Jeg ble virkelig svært glad," sa han....
Han hørte selv jammeren fra kuer bamsen slo ned PEDER NILSEN fortel om si tid som gjetar kring 1820. : I skogene i Børkdalen var det på de tider meget rovdyr, særlig bjørn. Hvor mange ganger hørte jeg ikke min troende mor be Gud bevare hennes kreaturer. Og hennes...
De hadde godt av kontakt med en lutfattig norsk utkantkommune ARNE HERNÆS: Martin Tranmæl er på foredragsturne i 1923 og får kontakt med Anton Hytten. Han har et seterhus på Baukholstulen til leie i påsken. Det ble ikke noe av før i 1928, men fra da av skulle det vise...
Skåbu og Espedalens diktar skapte uttrykket ”Jotunheimens forgård” RASMUS STAURI: Ein diktar som knappast er omskrive i litteraturhistoriene, men som såg på Fron som sin andre heimplass, trengst å bli vekt til live att og bli lesen. Theodor Caspari skreiv 25 bøker i...
Fronsbygdin fortel korleis Margit laga ost på setra Sommaren 1984 fekk Anton Løkken lyst til å høyre den kraftige og særeigne songen til separatoren att. Mor hans, Margit Lykkjom stilte opp og demonstrerte heile prosessen. Anton tok bilde, og Margit skreiv ned det ho...
FRIDE GUNN RUDI: Historia om vintersetringa på Furuseter i 1933 er både spesiell og interessant, men vinteren fekk ein trist utgang. I tidlegare tider hende det at ein låg på setra med dyr om vinteren. Da slapp ein det kalde og langvarige arbeidet med å kjøre heim...
MARGIT LYKKJOM OG ANTON LØKKEN: Kvar sommar vaska eg heile selet. Det lukta så godt av kvitskura vegger og tak og golv med einerkvister på. Dessutan måtte gjerdet rundt kvea stellast på. Dei snøtunge vintrane var harde med gjerdet. Alt arbeidet ute var sjølsagt...
HANS ODENRUD: På det høgste punktet på seterreisa til Årstulen aust for Trollhaugen - omlag 800 moh - blir budeia uroleg. Ho vil ned av lasset. Dei vaksne dyra veit inderleg vel kor dei er, og midt i alt dette forventningsfulle vil budeia vere fyrst. Ho kjem seg ned...
Ei lita retting til Trond Halle TEA JOHANNE MYRSTAD: Les med glede Fronsbygdin. Reagerte på artikkelen til Trond Halle: "Sør- Fron på tvers". Gjer merksam på at Bjørkesetra inni Eldåa har vore og er i full drift kvar sommar. Finaste setra i verda - for alle oss frå...
Nokre tankar og minne ved ei gammal mjølkerampe MARGIT LYKKJOM: Ja, slik halvt itåvelt ligg ho her nå, denne mjølkerampa ved setervegen på Sødorpfjellet. Ho har truleg hatt litt hjelp til sitt forfall, det har vorte for mykje for henne. Det er elles ikkje bruk for...
OSKAR LETRUD: I den heimen eg voks opp, var vi ein syskenflokk på heile ti ungar. Når eg skal fortelja litt om oppveksten til denne flokken, tenkjer eg mest på dei som er barn og ungdommar i dag. Eg vil tru at for dei vil mykje av det eg fortel, stå fram som eit...
https://youtu.be/isSgkXdW3NE PAUL HENRIK HAGE: Maria Lykkjom var bestemor mi. Ho vart født på Skinnehaugen i Ruste 1. mai 1874. Ho døydde på Lykkjom i Sødorp 2. juni 1969, 95 år gammal. I 1954 var ho 80 år, og da gjorde Johannes Kolås, lærar på Sødorp folkeskule...
Eieren av det tidligere Valseter pensjonat på Gålå varsler nå Sør-Fron kommune om at restaureringen av stedet starter. Det skriver GD. Og her er Dølen om saka. Tanken er at Valseter skal holdes åpent for spesielle arrangementer og utleie, i tillegg til å fungere som...
Eit under kva mjølkebilen fekk med seg Mjølkebilen var litt av eit fenomen og noko for seg sjølv. Dette bildet frå Paul Henrik Hage seier meir enn mange ord. Mangt og mykje anna enn mjølk frakta bilen på gjennom mange år, fortel Margit Lykkjom. Det var fullt av folk...
Litt om vasstrosten og maleren ADOLF TAGESTAD: På Gålå ble det flere byfolk hver sommer, travende om på setrene. Med noen av dem var det som med hesten, de kom igjen hver sommer. Noen av dem ble en fort kjent med, andre snakket en aldri med, men merket seg på grunn av...
Seterliv for 100 år sidan ADOLF TAGESTAD: I høysesongen ble det levert melk fra setrene på Gålå til sanatoriet. Dette var gjevt for budeiene, som dermed slapp unna så mye ysting. Rolstad og Tagestad hadde denne leveringa i mange år, og vi dro melken dit bort på...
Her alet de opp Bøblakken, Lesjabron og Dvergstenhingsten GUDBRANDSDØLEN 1942: Bø i Nord-Fron har vært og er fremdeles en av de mest betydelige gårde i Gudbrandsdalen. Presten Hiothøy bemerker i sin beskrivelse: Paa Gaarden Bøe har i de catholske tider staaet en...
I mai 1940 dro en tysk avdeling på 28 mann til Prinsehytta i Sikkilsdalen. De mente det var engelske soldater der. Hytta ble omringet og beskutt fra alle kanter og temmelig maltraktert. Soldatene satte opp plakater at hytta var beslaglagt av Deutsche Wehrmacht. Disse...
RAGNAR ØVRELID: I januar 1971, trur eg det var, kom Hans Petter Kleiven til Ålesund for å "selje Gudbrandsdalen" som turistmål. Han gav ei medrivande skildring av landskap og folk, han viste bilde, og han delte ut brosjyrar med barn i fargerike blomsterenger, med...
ASBJØRN RINGEN: Middelalderens pilegrimer på Grytting og 2000-tallets snøbrettkjørere på Gålå har ett til felles: De gir arbeid til folk i Fron. De siste kaster nok mest av seg. Reiselivsnæringen har lange tradisjoner i Frons-bygdene. Siden slutten av 1800-tallet har...
IVAR KLEIVEN: På Frylisetrene merkte budeiene ofte at det var noko som var omkring dei, men som dei ikkje såg. Dette usynlege gjorde dei ikkje noko vondt, men dei tykte det var otyleg, for dei kjende seg liksom så utrygge, helst når det lei på hausten, kveldane vart...
MARGIT LYKKJOM OG ANTON LØKKEN: Oss låg på seter´n til midt uti september, som oftast. Om hausten vart det travelt. Bærplukking og kvearbeid. Alt høyet måtte i hus. Ungane hadde det morosamt når dei fekk hoppe i høyet, men det var mye arbeid for dei, au. Etter at oss...
http://www.youtube.com/watch?v=nr-FbD6Ejs8 Kva skapte Peer Gynt i hovudet på Henrik Ibsen? Segner frå Fron? Eller det Per Chr. Asbjørnsen fekk høyre i Sel og skreiv ned i Norske folke- og huldereventyr - som Ibsen las ivrig? Bli med på eit gildt møte...
EIVIND HOLEN: En lueløs og noe forkommen kar kom inn på kjøkkenet i Holen i Sør-Fron en ettermiddag i månedsskifte april/mai 194o. Det viste seg å være en engelsk soldat på flukt fra tyskerne. Bestefar fortalte at de forsøkte å kommunisere via en engelsk ordbok. for...
KNUT FOSSEHAGEN: Ein gong skulle eit eldre ektepar vere på Kristensetra utover seinhausten og vinteren. Det hadde kome ein god del snø, og det var svært så kaldt. Dei to budde på Kristofferhaugen, det vi i dag kallar Nørdre Ringstad. Kanskje var dei venta heimatt til...
MARGIT LYKKJOM OG ANTON LØKKEN: Sjølv om det som regel var rolege og fredelege dagar på seter´n, var det eitt og anna som hende innimellom. Eg hugsar godt ei natt eg vakna av eit lurveleven med mjølkespann og bytto utafor selet. I berre nattkjolen sprang eg ut for å...
MARGIT LYKKJOM OG ANTON LØKKEN: Kyrne hadde vore bundne til båsen heile vinteren og visste godt kva som skulle skje, når det lei så langt at seterreisa nærma seg. Dei hadde i lang tid kjent lufta av groe og grønt gras, blomar og blømande hegg gjennom dei opne glasa i...
RASMUS STAURI OG ARVID ØDEGAARD: På føremiddagen den 26. april 1940 nådde ei tysk kampgruppe fram til heimsetra Hillingen. Etter ein hektisk strid ved ein låve nederst i kvea, fall desse norske soldatane: Gardbrukar og lagførar Mikal O. Mølmen, f. 1913 frå Lesja....
OSKAR LETRUD: Vi hadde heimelaga leiker. Eg hugsar spesielt hesten som bestefar hadde laga. Han var fullt utstyrt med sela og kjørereiskap av alle slag og var mye brukt. Dette var av dei tinga som vart øydelagde om våren 1940, da huset vart treft av fleire granatar...
RAGNAR ØVRELID: Anne Hov på Rustadhågå i Ruste har fått ære for å ha skapt raudosten, gudsbrandsdalsosten. Ho var fødd på Kvålen i Skåbu i 1846. Sidan kjøpte foreldra Solbrå i Sør-Fron. På Solbråsætra blanda Anne fløyte i mysosten for å ha noko godt å trakere dei...
MARGIT LYKKJOM FORTEL TIL ANTON LØKKEN: Mjølkebilen tok til å kjøre på setra i Sødorp i 1928. Da vart det brått slutt på ysting og kinning. Det vart messom meir matlaust på seter'n au. Eg hugsar eldre folk kalla mjølkebilen sveltihelkjerra. Men det vart i alle fall...
KAARE HAGEN: Det var borti Graslia, der er setra til Hov. Dei hadde bygd nytt fjos, og der var det ein bås det ikkje fanst råd å få kua til å stå bunde. Ho kom laus støtt, anten det var natt eller dag dei batt ho. Men så kom brukaren oppå der og sa: "È ska binde ho é,...
OLE CHRISTIAN RISDAL: Slangen Seter er ei perle i Skåbu. Staden har rike tradisjonar attende til 1800-talet. Til å byrje med var Slangen vår- og haustseter til garden Nedre Skåbu, men etter kvart vart det turiststad og er i dag eit skikkeleg trekkplaster for...
Dei to inni selet ligg glade og yr, og kviskrar så stilt under felden; - for kroken på innsida krøte dei på - - og om det kjem udyr - det vert vel ei råd guten han er her så sjelden. Etter at budeiene hadde gjort det som gjerast skulle og var nedkomne frå fjellet,...
RAGNAR ØVRELID: Våronn vart det ikkje i Fron før ut i mai-juni. 1940. Krigshendingane hindra det. Det same gjorde den seine våren. Så seint som den 25. april kunne soldatane gå over elveisen mange stader. Sør-frøningane var dei som først kom tilbake til den vanlege...
RAGNAR ØVRELID: Tre sivile bygdefolk vart drepne i kampane i Kvam i april 1940. Den første var ein danske, Søren Sørensen, som budde på Svarthaugen. Han såg at garden tok til å brenne og la på sprang nedover for å redde grisane. Etter kampane fann dei han ved...
ODD MIDTLIN: Eg har lyst til å dvele litt ved ordet toramjølk, som har gått av bruk, og dei unge i dag veit neppe kva det tyder. Det er knytt til separatoren, ein forholdsvis enkel maskin som skilde ut fløyten frå kumjølk. Separatoren heime hadde eit rundt stålkar på...
PER PRESTGARD: I Heidalé 2013, årboka til Heidal historielag har eit tjugetal artiklar. Dei fleste er skrivi av folk i bygda eller av utflytta heidøler. Boka av året har ein sterkare kvinneprofil i ljos av 100-årsjubileet for innføring av stemmerett for kvinner. Ein...
Her fortel dei om møkkakjøring, slakting, matmål, fisking og fritid, originalar og andre skåbyggingar, det gamle seterlivet på Kvamsfjellet, Kviknekyrkja, veving i gamle dagar, overtru i Skåbu, pølsearbeid før i tida, ysting, bjørnejakt, veiding, feiing, måsåtak og...
Slik såg ho ut, Anne Hov, som oppfann raudosten. Wikipedia: "Det er budeia Anne Hov fra Gudbrandsdalen som får æren av produktutviklingen. Oppfinnelsen med å tilsette fløte eller rømme til avkoket av myse, og dermed å ha skapt feitost, skriver seg etter sigende fra da...